सिर्जना-सुनगाभा

स्रोत: कान्तिपुर

-डा.केदार कर्माचार्य

प्रायः चिसो र जाडो याममा विशेष गरी ससाना बालबालिका तथा वृद्धवृद्धाहरूमा श्वासप्रश्वास प्रणालीको महत्त्वपूर्ण अंग फोक्सोको संक्रमण भएर  निमोनियाँको समस्याले नेपालमा बर्सेनी हजारौंको मृत्यु हुन्छ । खासगरी पाँच वर्ष मुनिका २० प्रतिशत बालबालिका यो रोगका कारण मृत्युको मुखमा पुगेका छन् ।

कारण

विषाणु- एडेनो भाइरस, राइनो भाइरस,  इन्फ्लुएन्जा, पारा इन्फ्लुएन्जा भाइरस आदि हुन् ।

जीवाणु- न्यूमोकोक्कस, स्ट्रेप्टोकोक्स, स्टाफिलोकोक्कस ।

अन्य कारण- दादुरा, बिफर आदिको जटिलता ।

(more…)

Read Full Post »

स्रोत: नेपाल साप्ताहिक

-डा. रवीन्द्र पाण्डे

दुवै कोखाको करङमुनि हुने सिमीको बियाँ आकारका मिर्गौलाले हाम्रो शरीरबाट अनावश्यक पदार्थ, बढी भएको पानी तथा विषाक्त पदार्थ निष्कासन गर्ने, शारीरिक लवण, पोटासियम, क्याल्सियम नियमित गर्ने, हर्मोनको उत्पादन गरेर रक्तकोषिका बनाउने, रक्तचाप नियन्त्रण गर्ने आदि काम गर्छन्। यदि मिर्गौलाले आंशिक वा पूर्ण रूपमा पानी तथा अनावश्यक पदार्थ छान्न सक्दैन, त्यस अवस्थालाई ‘किड्नी फेलर’ भनिन्छ। कुनै कारणले अचानक मिर्गौलाले काम गर्न छाडेमा त्यसलाई तीव्र मिर्गौला फेलर भनिन्छ भने दीर्घरोगका कारण विस्तारै मिर्गौला नष्ट भई मिर्गौलाले काम गर्न छाडेमा त्यसलाई दीर्घ मिर्गौला फेलर भनिन्छ।

वान्ता, पखाला, रक्तश्राप, पिसाब लगाउने औषधीको प्रयोग, शल्यक्रिया, चोटपटक वा संक्रमणबाट एक्कासि रक्तचाप कम भएमा, मिर्गौलामा जाने रक्तनली साँघुरो वा अवरुद्ध भएमा तथा मुटु वा कलेजो फेलर भएमा मिर्गौलालाई आवश्यक रक्तसञ्चार नपुगेर पनि मिर्गौला फेलर हुन्छ। यो अवस्था मिर्गौला फेलरको ६०-७० प्रतिशत कारक तत्त्व हो। समयमै उपचार गरेमा मिर्गौलाले पुनः काम गर्न थाल्छ अन्यथा मिर्गौलाका तन्तुहरू नष्ट हुन्छन्।

(more…)

Read Full Post »

स्रोत: नेपाल साप्ताहिक

-डा अरूणा उप्रेती

किंवदन्ती नै छ, अमृतका लागि देवता र दानवबीचमा युद्ध चलेको। दानवले अमृतको घडा लगेपछि देवताहरूलाई आपत् पर्‍यो, अमृतबिनाको स्वर्ग के स्वर्ग ? त्यसैले उनीहरूले कागलाई त्यो अमृतको घडा चोरेर ल्याए उसैलाई उपहार दिने वचन दिए। बाठो कागले दानवहरू मस्तसँग सुतेको बेला घडा चुच्चोले टिपेर ल्यायो । दानवकहाँबाट अमृतको घडा देवताकहाँ ल्याउँदा पृथ्वीको माथिबाट उड्नुपथ्र्यो। पूरा उज्यालो नभएकाले कागले कतैकतै राम्रोसँग आँखा देखेन र घैँटोबाट अलिकता अमृत छचल्किएर पृथ्वीमा नीमको रूखमा झर्‍यो रे ! यसैबेलादेखि नीममा अमृतका गुणहरू आएको मानिन्छ। पुराण कथा हो यो।

(more…)

Read Full Post »

स्रोत: कान्तिपुर

-डा. अर्जुनदेव भट्ट

पछिल्लो १५ वर्षमा धूमपान तथा सुर्तीजन्य वस्तुको चर्को प्रयोगबाट पिसाब थैलीको क्यान्सरमा पुरुष तथा महिला दुवैमा निकै वृद्धि भएको प्रस्ट छ । १५ वर्षअगाडि वीर अस्पतालजस्तो ठूलो उपचार केन्द्रमा पनि वर्षमा करिब ५० रोगी यसबाट पीडित पाइन्थे । अहिले देशका थुप्रै अस्पतालहरूमा क्यान्सर रोगीहरूको उपचार भइरहेछ र विशेष गरेर अर्बुद रोग केन्द्रहरुमा यस्ता बिरामीहरूुको ठुलो अनुपातमा विशिष्ट शल्यकि्रया तथा विकिरण र केमोथेरापी भइरहेछ ।

पुरुषमा पिसाव थैलीको क्यान्सर बढी हुने भए पनि महिलाहरूले धूमपानको कुलत अम्मलीमा आफूलाई पुरुषजस्तै संलग्न राख्दा उनीहरूमा पनि यो रोग पुरुषकै हाराहारीमा देखा पर्छ । टाउको तथा शरीर दुख्दा अनियन्त्रित रूपमा फेनासेटिन जस्ता औषधिको दुरुपयोग पूर्ण प्रयोग गरेर पिसाब थैली क्यान्सर हुन सक्ने सम्भावना निकै वृद्धि हुने गर्छ । पिसाब थैलीमा लामो समय पत्थरी हुने व्यक्तिहरूमा पनि क्यान्सरको प्रबल सम्भावना हुन्छ । मृगौला प्रत्यारोपणपछि साइक्लोफोर्फामाइड नामको औषधि प्रयोग गर्दा पनि पिसाब थैलीको क्यान्सरको सम्भावना बढ्छ । नदुख्ने गरी पिसाबमा आँखाले देख्ने गरी नै रगत गएमा पिसाब थैली क्यान्सरको सम्भावना प्रबल रहन्छ । यस्ता बिरामीहरू धूमपान वा सुर्तीजन्य पदार्थको अम्मली भए क्यान्सरबारे अझै बढी शंका लिनुपर्छ ।

(more…)

Read Full Post »

स्रोत: कान्तिपुर

-डा. केदार कर्माचार्य

प्रत्येक वर्ष पुस र माघ महिनामा तराई क्षेत्रमा कुहिरोसँग शीत झरिरहने असामान्य चिसो शीतलहर हो । केही दिन अघि मात्र महोत्तरी जिल्लाको सदरमुकाम जलेश्वरमा एक अधबैंसे पुरुषको राति सुतिरहेको अवस्थामा ओछ्यानमै चिसोले कठ्यांगि्रएर मृत्यु भएको खबर आयो । गएका वर्षमा पनि तराईका मोरङ, सुनसरी, सप्तरी, झापा आदि जिल्लाका कतिपय स्थानमा शीतलहरको प्रकोपले घरआँगनमा हिँडिरहेका तथा ओछ्यानमा सुतिरहेका अवस्थामा पनि बालबालिका र वृद्धवृद्धाहरूको चिसोले कठ्यांगि्रएर मरेको खबर सञ्चारमाध्यममा प्रकाशित-प्रसारित भएका थिए ।

शरीरको सामान्य तापक्रम ३७ डि.से. हुनुपर्नेमा ३० डि.से.भन्दा कम भएको अवस्थालाई चिकित्साशास्त्रमा हाइपोथर्मिया भनिन्छ । प्रभावित क्षेत्रमा बिहानैदेखि रातिसम्म हप्तौं वायुमण्डलको तल्लो सतहलाई बाक्लो हुस्सुले ढाक्नुका कारण उघि्रएर घाम नलाग्ने हुँदा चिसो अत्यन्त बढी हुन्छ र विशेषगरी बिहान र राति तापक्रम स्वात्तै तल र्झछ । स्मरणीय छ, शरीरमा अक्सिजनको पूर्तिको गतिमा ह्रास हुने तथा कार्बनडाईअक्साइडको मात्रामा असन्तुलन हुँदा शरीरका समस्त अंगहरूमा नकारात्मक असर पर्छ ।

(more…)

Read Full Post »

स्रोत: ई-कान्तिपुर

-अतुल मिश्र

सहिद गंगालाल राष्ट्रिय हृदय केन्द्रमा नेपालमा पहिलो पटक मात्र नभई विश्वमै दुर्लभ मानिने प्रकृतिको गर्भवती महिलाको मुटुको शल्यक्रिया गरिएको छ ।

गंगालालका कन्सल्टेन्ट शल्यचिकित्सक एवं त्रि.वि.का प्राध्यापक डा. भगवान कोइरालाको नेतृत्वमा दस दिन अघि गरिएको उक्त शल्यक्रियापछि हाल आमा र छोरी दुवै स्वस्थ छन् ।

(more…)

Read Full Post »

स्रोत: कान्तिपुर

-डा केदार कर्माचार्य

विश्वका अधिकांश विकसित राष्ट्रहरूमा मृत्युका पाँच प्रमुख कारणमध्ये एक पक्षाघात तथा मस्तिष्कघात भएको तथ्यांकबाट पुष्टि भएको छ । त्यस्तै हाम्रोजस्तो अविकसित मुलुकमा पनि अज्ञानता र असावधानीले गर्दा यस्तो समस्या दिनानुदिन वृद्धि भइरहेको पाइन्छ । मानिसको उमेर प्रायजसो ४० वर्ष काटेपछि कतिपय कारणले गर्दा शरीरको हात-खुट्टा वा एकतिरको वा पूरै भाग चल्न नसक्ने हुन्छ जसलाई चिकित्सकीय भाषामा प्यारालाइसिस र नेपालीमा पक्षाघात भनिन्छ । शरीरको एकातिरको सम्पूर्ण भाग नचल्नुलाई हेमिप्लेजिया, दुवै खुट्टा नचल्ने अवस्थालाई प्याराप्लेजिया तथा समस्त हात र खुट्टाको पक्षाघातलाई Quadriplegia भनिन्छ ।

पक्षाघातबाट ग्रसित मानिसको अनुहारदेखि पैतालासम्मका मांसपेशी अत्यन्त कमजोर हुने भएकाले आफैंले आफ्नो दैनिक क्रियाकलाप सञ्चालन गर्न सक्षम हुँदैन ।

(more…)

Read Full Post »

स्रोत: कान्तिपुर

यो खाद्यपदार्थ मानवलाई प्रकृतिको अनुपम उपहार हो । मौरीद्वारा फूलको रसबाट प्राकृतिक रूपले तयार गरिएको मह नै प्राचीन- कालमा मिष्ठान्नको एकमात्र ज्ञात स्रोत थियो । महलाई चिकित्सा विज्ञानले पनि पौष्टिक आहार मानेको छ । यसमा कार्बोहाइड्रेट, प्रोटिन, भिटामिन, खनिज, अमिनो एसिडलगायतका सबै आवश्यक तत्त्व पाइन्छ ।

मह सेवनको प्रमुख फाइदा भनेको पूर्णरूपमा पाचन हुने विशेषता हो । यसकारण महबाट शिशुलाई पनि तुरुन्तै लाभ हुन्छ । यसको नियमित सेवनले स्मरणशक्ति पुनःप्राप्त हुन्छ ।  मह मीठो त्यसमा पाइने चिनीले गर्दा हुन्छ । यसमा चिनीको मात्रा ७० देखि ८० प्रतिशतसम्म हुन्छ । यो चिनीमा ग्लुकोज र फुटक्रोज बराबर पाइन्छ । यो तत्त्वले रगतमा सीधै शोषित भएर तुरुन्त ऊर्जा दिन्छ ।

(more…)

Read Full Post »

स्रोत: नयाँ पत्रिका

-अर्जुन पौडेल

काठमाडौं। शिक्षण अस्पतालले ४० हजार रुपैयाँ शुल्कमै मिर्गौला प्रत्यारोपण सेवा उपलब्ध गराएपछि प्रत्यारोण गराउने बिरामीको चाप अत्यधिक बढेको छ ।

अस्पतालले एक वर्षयता ३६ जनालाई सफल प्रत्यारोपण सेवा उपलब्ध गराएको छ । सुरुका केही बिरामीलाई निःशुल्क सेवा उपलब्ध गराएको अस्पतालले ४० हजारमा अन्य बिरामीलाई नियमित सेवा उपलब्ध गराउँदै आएको हो ।

‘४० हजार रुपैयाँ मात्रै अपरेसन शुल्क लिन्छौं, मिर्गौला दिने र लिने दुईजनाको बेडशुल्क छुट्टै तिर्नुपर्छ,’ अस्पतालका नेफ्रोलोजी विभागप्रमुख दिव्या सिंहले नयाँ पत्रिकासँग भनिन् । स्वदेशमै सस्तो सेवा उपलब्ध भएपछि प्रत्यारोपण गराउनेको चाप बढेको सिंहले जानकारी दिइन् । ‘हामीकहाँ एक सय आठजनाले प्रत्यारोपणका लागि नाम लेखाएका छन्, मंसिर-पुससम्म प्याक भइसक्यो, नयाँलाई पालो नै छैन ।’

(more…)

Read Full Post »

स्रोत: कान्तिपुर

हेटौंडा ।  चेपाङहरुले खाने गरेको गिठ्ठा, भ्याकुर र भार्लाङबाट बनेको चिप्स आलुको भन्दा गुणस्तरयुक्त भएको खाद्य परीक्षणबाट पत्ता लागेको छ ।

ती कन्दमूलसम्बन्धी विशेषज्ञ डा. मेघराज भण्डारीका अनुसार ललितपुर भ्याली कलेजको खाद्यशाला परीक्षणबाट आलुको भन्दा स्वास्थ्यबर्धक भएको पत्ता लागेको हो । उक्त कलेजका विद्यार्थी गौरव खतिवडाको सक्रियतामा खाद्य परीक्षण गरिएको थियो ।

तीन महिनाको ल्याब परीक्षणपछि चिप्स प्रोटिनयुक्त फेला परेको डा. भण्डारीले बताए । विभिन्न खाद्य प्रशोधन विधि अपनाएर कन्दमूलमा भएको तीतोपन हटाएको विज्ञले बताए । सीसीडीएनको आर्थिक सहयोगमा बजारीकरण गर्ने उद्देश्यले गत चैतदेखि अध्ययन सुरु गरिएको थियो । काँकडा र राक्सिराङ गाविसका कन्दमूल परीक्षण गरिएको हो । यसलाई बजारीकरण गर्न मकवानपुरको मनहरीमा उद्योग स्थापना गर्नुपर्ने भण्डारीले बताए ।

(more…)

Read Full Post »