सिर्जना-सुनगाभा

स्रोत: कान्तिपुर

-देवेन्द्र भट्टराई

जंगबहादुर राणाका खलक भएर पनि राणाशाहीभित्रका कथाव्यथा लेखनमा उतारेर भिन्न विद्रोही छवि बनाएका डायमनशमशेर राणाको ९४ वर्षको उमेरमा शुक्रबार अपराह्न निधन भएको छ ।

दुई सातादेखि नर्भिक अस्पतालमा उपचारमा रहेका डाइमनका दुवै मृगौलाले काम गर्न सकेका थिएनन् भने रगतमा हेमोग्लोबिन सिद्धिएको थियो । ‘तीन महिनादेखि शारीरिक रूपमा शिथिल हुनुभएको थियो, आफन्तलाई चिन्न समेत गाह्रो थियो,’ डायमनको कुपन्डोलस्थित निवासका आफन्त डा. केदार कर्माचार्यले भने । कर्माचार्यका अनुसार डायमनको शव शनिबार दिउँसो १२ बजेसम्म प्रज्ञा प्रतिष्ठानमा अन्तिम श्रद्धाञ्जलिका लागि राखिने छ ।

(more…)

Read Full Post »

स्रोत: कान्तिपुर

-झमक घिमिरे

जीवनको कुरा गर्दा अधिकांश मान्छेहरू आफ्ना जीवनको बारेमा बोल्न चाहँदैनन् । किनभने उनीहरूमा आफूले बाँचेको जीवन प्रति सन्तुष्ट छैन, उत्साह र उमंग छैन । यो पंक्तिकारको पनि मनमा कहिलेकाहीँ प्रश्न उठ्छ- ‘आखिर जीवनको जिजीविषा जसरी भए पनि पृथ्वीमा सास फेर्नुमात्र हो त ? त्यो काम त पशुले पनि गरिरहेकै छ नि ।’ हो, बाँच्नुमात्र ठूलो कुरा होइन, बाँच्नकै लागि जसले पनि जीवन बाँचिरहेकै हुन्छ । जीवनको सुन्दर दर्शन कुनै दार्शनिक कुनै विद्वान मान्छेले भन्दा एउटा हकरले पनि कम सुन्दरसँग दिँदैन । त्यसो भए दार्शनिक र विद्वानका सोच, चिन्तन, बुझाई सबै गलत ? त्यो पनि होइन, सबै आ-आफ्ना स्थानमा ठीक छन्, लायक छन् । दक्ष र कुशल पनि होलान् । तर यहाँ सबैलाई आफूले बाँचेको जीवनप्रति असन्तुष्टि, नैराश्यता र कुण्ठा छ । यो हुनु भनेको जीवनको लागिमात्र होइन, मानव सभ्यताकै लागि अहितकर कुरो हो । मैले सुनेकी थिएँ- जापानीहरू धेरै आत्महत्या गर्छन् वा जापानमा धेरै आत्महत्या हुन्छ ।

(more…)

Read Full Post »

स्रोत: नागरिक दैनिक

– दयानन्द बज्राचार्य

वैज्ञानिक कसलाई भन्ने? नेपालमा कति वैज्ञानिक छन्? नेपालको पहिलो वैज्ञानिक को हुन्? नेपाली वैज्ञानिकले समाजलाई के योगदान पुर्‍याए? र समाजमा नेपाली वैज्ञानिक किन अदृश्य छन्? सञ्चारकर्मी र सर्वसाधारणले पंक्तिकारलाई प्रायः सोध्ने गरेका प्रश्न हुन् यी।

वैज्ञानिकको सर्वमान्य परिभाषा छैन। नेपालमा विज्ञान विषयमा उच्च शिक्षा हासिल गरेका सबै व्यक्तिलाई वैज्ञानिक भन्ने चलन छ। तर विकसित देशमा प्रकृतिका नियमबारे मौलिक अध्ययन र अनुसन्धान गरी त्यसका रहस्य पत्ता लगाएर नयाँ ज्ञानको सिर्जना गर्ने व्यक्तिलाई वैज्ञानिक (साइन्टिस्ट) भन्ने गरिन्छ। उदाहरणका लागि हिजोआज नेपालमा लाली गुँरासलगायत कतिपय वनस्पतिको फूल फुल्ने मौसममा परिवर्तन आएको विज्ञहरू बताउँछन्। यसो हुनुको कारण मौसम परिवर्तन भएको विश्वास गरिन्छ। तर यसको ठोस प्रमाण भने छैन। कुनै वनस्पतिको फूल फुल्ने मौसममा देखिएको परिवर्तन सामान्य व्यक्तिले पनि पत्ता लगाउनसक्छ। त्यसैले त्यस प्रकारको अवलोकन गर्दैमा सही अर्थमा कोही वैज्ञानिक बन्दैन। अध्ययन र अनुसन्धान गरी प्रमाणसहित त्यसको रहस्य र सही कारण पत्ता लगाउन सक्षम व्यक्तिलाई मात्र वैज्ञानिक भन्न सकिन्छ। तसर्थ, विज्ञानमा उच्च शिक्षा हासिल गर्दैमा सबै स्वतः वैज्ञानिक बनिहाल्दैनन्। वैज्ञानिक बन्न निरन्तर अध्ययन–अनुसन्धान गर्नुपर्छ।

(more…)

Read Full Post »